Η προέλευση του εορτασμού
Η 1η Ιανουαρίου και πρώτη μέρα του χρόνου γιορτάζεται απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλες τις γωνιές της Γης! Η εορτή γίνεται με μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα και συνοδεύεται από διάφορες εκδηλώσεις. Αυτή την ημέρα συνηθίζεται να γίνεται ανταλλαγή δώρων, επισκέψεις συγγενών, διάφορα έθιμα, όπως η κοπή της βασιλόπιτας, κατάλοιπα των Βυζαντινών μας προγόνων. Η Πρωτοχρονιά, όπως λέει και το όνομά της είναι η πρώτη μέρα του χρόνου και γιορτάζεται σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου την ίδια ημέρα και αποτελεί δημόσια αργία! Πώς όμως έχουν ξεκινήσει όλα αυτά τα έθιμα και από που έχουν τις ρίζες τους;
Η πρωτοχρονιά λοιπόν, αποτελεί ίσως την αρχαιότερη εορτή του χρόνου, αφού η ιστορία της ξεκινάει 4.000 χρόνια πριν, γύρω στο 2.000 π.Χ., όπου στην αρχαία Βαβυλώνα την γιόρταζαν σαν την πρώτη Νέα Σελήνη, αμέσως μετά την εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου. Οι γιορτή ονομαζόταν Ακίτου, αφιερωμένη στον θεό Μαρντούκ και διαρκούσε 10 με 11 ημέρες
Έπειτα, σύμφωνα με πληροφορίες των αρχαίων συγγραφέων, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι ποτέ δεν γιόρταζαν την πρώτη ημέρα του χρόνου. Αντίθετα μάλιστα, συνήθιζαν να γιορτάζουν την πρώτη ημέρα κάθε μήνα. Το ίδιο συνέβαινε και στους ανατολικούς λαούς.
Η Πρωτοχρονιά άρχισε να γιορτάζεται στη Ρώμη το 153 π.Χ. την εποχή του Καίσαρα και μάλιστα πήρε πολλά στοιχεία από τη γιορτή Σατουρνάλια. Τα Σατουρνάλια ήταν γιορτή των Ρωμαίων αφιερωμένη στο θεό Σατούρνος, ο οποίος αντιστοιχεί στον ελληνικό θεό Κρόνο. Πραγματοποιούταν κατά τους χειμερινούς μήνες, συνήθως στις 17 Δεκεμβρίου, αλλά αργότερα η γιορτή κρατούσε έως και μια βδομάδα, μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της γιορτής γινόταν ανταλλαγή δώρων και υπαίθριες αγορές, ενώ επιτρέπονταν τα τυχερά παιχνίδια και στους δούλους. Μάλιστα οι δούλοι την περίοδο αυτή δεν μπορούσαν να τιμωρηθούν και χλεύαζαν τα αφεντικά τους. Επίσης έφταναν σε κατάσταση μέθης και περνούσαν σε διάφορα όργια και γι αυτό το λόγο όταν επήλθε ο Χριστιανισμός η λέξη “Σατουρνάλια” απαγορεύτηκε καθώς είχε συνδεθεί με τα όργια. Μετά τη Ρώμη λοιπόν, υιοθέτησαν αυτή τη γιορτή και οι λατινογενείς λαοί αλλά και οι ρωμαιοκρατούμενοι.
Πριν από το 153 π.Χ. όμως γιόρταζαν την 1η Μαρτίου σαν την πρώτη ημέρα του έτους και γι αυτό το λόγο έχουν αυτή την ονομασία οι μήνες! Εάν ο Μάρτιος είναι ο πρώτος μήνας του χρόνου, τότε δικαιολογούνται τα ονόματα των υπόλοιπων μηνών, όπως ο έβδομος, επτά- Σεπτέμβριος, ο όγδοος, οκτώ Οκτώβριος, ο ένατος, εννέα -Νοέμβριος και ο δέκατος, δέκα -Δεκέμβριος.
Στην Ορθόδοξη εκκλησία κατά την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο οποίος ήθελα να διαχωρίσει τους Χριστιανούς από τους ειδωλολάτρες, απαγόρευσε από τους Χριστιανούς να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά όπως οι υπόλοιποι. Όμως οι αλλαγές ήταν πολύ μικρές, αφού καταργήθηκαν μόνο τα έθιμα εκείνα που ήταν αντίθετα με τη χριστιανική ηθική. Επίσης με την εξάπλωση του χριστιανισμού οι εορτές αυτές έπρεπε να καταργηθούν, κάτι που ήταν λίγο δύσκολο λόγω της δημοτικότητας που είχαν πάρει. Η 25η Δεκεμβρίου ωστόσο είχε καθιερωθεί ως η ημέρα γέννησης του Χριστού και σιγά σιγά ο εορτασμός αυτός αντικατέστησε τις παγανιστικές γιορτές κρατώντας όμως κάποια από τα στοιχεία τους. Για παράδειγμα η ατμόσφαιρα πανηγυριού, η διακοπή των εργασιών στο δημόσιο, το κλείσιμο των σχολείων. Τότε υπήρχε κι έμεινε έως σήμερα η οικογενειακή ατμόσφαιρα στις γιορτές. Η ανταλλαγή των δώρων από την άλλη, ξεκίνησε από στους εορτασμούς αφομοιώνοντας το βίο του Αγίου Νικολάου, ο οποίος ήταν πολύ γενναιόδωρος απέναντι στους φτωχούς. Τον Μεσαίωνα την παραμονή της εορτής του, άρχισαν να χαρίζονται δώρα στο όνομά του. Αργότερα ο Λούθηρος, τον 16ο αιώνα, θέλοντας να εστιάσει την προσοχή των παιδιών στον Χριστό και όχι στη λατρεία των Αγίων, μετέφερε το έθιμο από τις 6 Δεκεμβρίου στις 25. Έπειτα η ημέρα αυτή συνδέθηκε και με την εορτή του Αγίου Βασιλείου και διαιωνίστηκε έως σήμερα σαν λαϊκή εορτή.
Επίσης, ο χριστιανικός κόσμος θεωρεί σαν πρώτη ημέρα του χρόνου την πρώτη Ιανουαρίου επειδή αυτή ήταν όπως λέγεται η ημέρα της περιτομής του Ιησού. Ο Γ.Ζ. Κωνσταντινίδης γράφει στο λεξικά του της Αγίας Γραφής: «Παρά της Ορθοδόξου Εκκλησίας η περιτομή του Ιησού Χριστού εορτάζεται μετά οκτώ ημέρας από τα Χριστούγεννα, ήτοι την 1ην Ιανουαρίου». Στο Λουκά διαβάζουμε επίσης: «Όταν συμπληρώθηκαν οκτώ μέρες, έκαναν στο παιδί περιτομή και του έδωσαν το όνομα Ιησούς». Γνωστά σε κάποιους από μας ίσως είναι και κάποια θρακομακεδονικά κάλαντα που ξεκινούν ως εξής: «Πρωτοχρονιά του χρόνου αρχή η του Χριστού περιτομή και η μνήμη του Αγίου του Μεγάλου Βασιλείου».
Πηγή: ekriti.gr